Sosyal medyada paylaşılan ve Teyit’e ihbar olarak gönderilen paylaşıma göre 1930 yılında 1 Türk Lirası (TL) 100 ABD Doları ediyordu. Buna göre tarım ve sanayiye önem veren Türkiye yabancı paraları da “ezerek” değer kazanmıştı.
Ancak iddia doğru değil. Bahsi geçen tarihte 1 dolar 2,12 TL’ye karşılık geliyordu.
1 TL, 100 dolar olmadı
Konu hakkında “Türkiye’de Uygulanan Kur Politikaları” başlıklı akademik bir çalışmaya ulaşmak mümkün. Araştırma görevlisi Bahar Şanlı tarafından kaleme alınan makalede Cumhuriyet dönemindeki dolar ve sterlin kurlarından da bahsedilmiş.
Makalede Yahya Sezai Temelli’nin “Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi (1923-1950)” isimli kitabına atıf yapılarak 1925 ila 1950 yıllarındaki günlük ortalama dolar ve sterlin kurları sıralanmış.
Tabloya göre 1930 yılında ortalama dolar kuru 2,12 TL imiş. Benzer şekilde o yılın ortalama sterlin kuru ise 10,32 TL olmuş. Ortalama döviz kurları 1929’da yaşanan küresel ekonomik krizin etkisiyle 1929 ila 1932 yıllarında artış göstermiş. Sonrasında 1,26 TL’de sabit bir seyir izlemiş. (sf. 186)
Prof. Dr. Feridun Ergin tarafından yazılan “Birinci Dünya Savaşı’nda ve Atatürk Döneminde Fiyatlar ve Gelirler” başlıklı başka bir makalede de döviz kurlarına değinilmiş. Ergin’in çalışmasında 1930 yılında ortalama dolar kurunun 212 kuruş yani 2,12 TL olduğunu belirtmiş.
ODTÜ Öğretim Üyesi Yakup Kepenek ve İTÜ Öğretim Üyesi Nurhan Yentürk’ün Türkiye Ekonomisi başlıklı kitabında da kurlara değinilmiş. 1923 ila 1945 yıllarında ortalama dolar kurunun 1,55 TL olduğu fark edilebiliyor.
Türk Dış Politikası isimli kitabında Baskın Oran, 1923 ila 1938 yıllarında Türkiye’nin temel ekonomik göstergelerini sıralamış. Tabloya göre 1930 yılı dolar kuru 2,13 TL olarak verilmiş. (Sf.243) Oran’ın tablosunun yukarıda verilenlerle uyumlu olduğunu söylemek mümkün. Oran, devam eden sayfalarda 1933 yılından itibaren TL’nin değer kazandığını, ancak 1929 ekonomik krizinin Türkiye’yi olumsuz etkilediğini de söylüyor.
Doğruluk Payı’nın 2018 yılında yayınladığı “Kur tutulamıyor” başlıklı yazısında dolar kurunun 1923 yılından itibaren değişimi veriliyor. 1930 yılında ortalama dolar kurunun 2,12 TL olduğu görülebiliyor. Ayrıca tarihte şimdiye kadar TL’nin dolardan değerli olduğu bir döneme rastlanmıyor.
Sonuç olarak 1930 yılında 1 TL’nin 100 dolar olduğu iddiası doğru değil. İddia yanlış bilgi türlerinden uydurma kategorisinde sınıflanabilir.
