18 Haziran tarihinde TBMM’de görüşülen bir kanun teklifinin yasalaşmasıyla birlikte gündeme gelen bir iddiaya göre, sarma sigara satışı yasaklanmıştı. Konu sosyal medya platformu Facebook’ta “yerli tütünün yasaklandığı” Twitter’da “sarma tütüne yasak geldiği” şeklinde paylaşıldı. Bazı yayın organları ise “sarma sigaranın yasaklandığı” yönünde haberler yayınladı. İddia Teyit'e ihbar olarak da geldi ve WhatsApp gruplarında da paylaşıldı.
Ancak iddia tamamen doğru değil. Yerli tütünün açıkta satılması 2017’den bu yana zaten yasak ve ticaretini yapanlara halihazırda para cezası kesiliyor. TBMM’de kabul edilen son değişiklik ise Kaçakçılık Kanunu’na eklenen bir maddeyle sigara kağıdına sarılmış ve hazır halde satılan yerli sigara ticaretini yapan kişilere hapis cezası da verilebilmesinin yolunu açıyor. 2019 yılında gümrük vergisi sıfırlanan ithal tütünün satışında ise bir engel yok. Yani sarılmış hazır sigara ticaretine hapis cezası geldi, tütün satışı ise yasaklanmadı.
Son karar makaron ticaretine hapis cezası getiriyor
Düzenleme 18 Haziran tarihinde TBMM’de kabul edilen “Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun” isimli torba kanun içinde Madde 17’nin, e ve f fıkralarıyla kabul edildi. Yapılan düzenlemenin “e” fıkrasıyla birlikte açıkta satılan, makaron yani hazır sigara kağıdına doldurulmuş olarak satılan sigaranın satış ve ticareti tamamen yasaklandı. Bu ticareti yürüten kişiler üç yıldan altı yıla kadar hapis cezasına çarptırılabilecek Yasanın f fıkrasında ise yerli tütün üreticilerinin 2021 yılına kadar “tütün ticaret yetki belgesi” alması beklendiğine dair açıklama yer alıyor.
Açıkta tütün satışı 2017’den bu yana yasak
Açıkta yerli tütün satışı 4733 sayılı Tütün Kanunu olarak da bilinen kanunda yapılan değişiklikle 2013 yılında yasaklanmış ve 2017’de satışı para cezasına bağlanmıştı. Bu tarihten itibaren para cezası yaptırımıyla karşı karşıya kalan açık tütün satıcıları, yasanın gözden geçirilmesini istedi. Yerli tütünle hazırlanan hazır sigara (makaron içinde) satışına getirilen hapis cezası içeren kanun maddesi, meclis gündemine 23 maddeden oluşan bir torba yasa içinde geldikten sonra onaylanmış, fakat üreticilerden gelen tepkiler nedeniyle öngörülen hapis cezasının uygulaması bir yıl için ertelenmişti. 18 Haziran tarihi itibariyle konuşulmaya başlanan düzenleme ile birlikte yerli tütün ticareti yapan kişilere üç ila altı yıla kadar hapis cezası verilmesinin önü açıldı.
Tütün satışı yasaklanmadı
İddialarda yer alan bir diğer unsur ise genel olarak “tütünün” yasaklandığı idi. Ancak Türkiye’nin ithal ettiği tütün miktarı her yıl artıyor. 2017 yılında 51 bin 28 ton tütün ihracatına karşılık 99 bin 773 ton tütün ithal edildi. Yerli tütüncülüğün gelişmesi için 1986’dan bu yana ithal tütünden alınan vergi ise 2019 yılı başında sıfırlandı. Yerli tütün ve ithal tütünün satılması ise bir takım şartlara bağlı olarak gerçekleşiyor ve sadece paketli halde satılabiliyor.
Tütün üreticisi ve üretimi yıldan yıla azalıyor
Tütün Eksperleri Derneği’nin 2018 Raporu’na göre 4733 sayılı Tütün Kanunu’nun hazırlandığı 2002’de 405 bin olan tütün üreticisi sayısı 2018 yılı itibariyle yüzde 86 azaldı ve 56 bine geriledi. Tütün üretimi ise 2002’den 2018’e 159 bin 521 tondan, 82 bin 500 tona geriledi. Üreticilerin vergi vermeden sattığı tütün 1969’dan bu yana “kaçak” statüsünde değerlendiriliyor. Konu ise uzun yıllardır meclis gündeminde. Denetime tabi olmayan yerli tütünün en az 15 milyar dolarlık bir vergi kaybına yol açtığı söyleniyor, üreticiler ise kendilerini yalnız hissettiklerini belirtiyor.
Sonuç olarak 1 Temmuz itibariyle tütün satışına bir yasak gelmiyor ancak sarma sigaranın satışı yasaklandı. İthal ya da paketlenmiş yerli tütün satışında herhangi bir engel yok.
