Sosyal medyada ve birçok haber sitesinde paylaşılan iddiaya göre “Şaka Günü” olarak bilinen 1 Nisan, bir Haçlı Ordusu komutanının Endülüs Müslümanları'nı katletmek için başvurduğu bir hile üzerine ortaya çıktı. İddia yalnızca bir Facebook sayfası üzerinden 5 bin 400’e yakın kişi tarafından paylaşıldı.
İddia Yeni Akit, Haber 7, Milli Gazete, Sabah, Karar, Akşam, Star gibi haber sitelerinde de farklı tarihlerde yayınlanmıştı.
İddianın dile getirildiği sayfalarda herhangi bir kaynak yer almıyor. Bunun yanında iddianın 1997 yılından bu yana internette çeşitli sayfalarda dile getirildiğini görmek mümkün. Hikayenin bazı öğeleri zaman zaman farklılaşsa da benzer temayı taşıyan iddialara rastlanıyor. Ancak farklılaşan bu hikayelerde de herhangi bir kaynak gösterilmediği göze çarpıyor.
Türkçe sayfalarda yer alan anlatı üzerinden yaşandığı iddia edilen bu olayın muhtemel tarihine dair bir çıkarım yapabiliyoruz. Olayın 15. yüzyılın sonlarında, Haçlıların İspanya’daki Endülüs Müslümanları'nın son kalesini kuşattığı günlerde gerçekleştiği anlatılıyor. Anlatılanların işaret edebileceği bir tarihsel vaka bulunmakta. Bu vakayı bulgular eşliğinde değerlendiğimizde iddianın doğru olmadığı sonucuna ulaşıyoruz.
Haçlılarla Endülüs Müslümanları arasındaki son savaş 2 Ocak 1492’de bitiyor
1482 yılında başlayan Granada Savaşı, 1492’de bitiyor ve savaş sonunda Müslümanların Endülüs’teki hakimiyeti tamamen son buluyor. Savaşın bitiş tarihi 2 Ocak 1492.
Araştırmacılar bu tarih üzerinde uzlaşmış durumda. Granada Emiri 12. Muhammed, 2 Ocak 1492’de şehri Castilla Krallığına teslim ediyor. 10 yıl süren bu savaşın ardından bölgede herhangi bir Müslüman hakimiyetinden söz etmek mümkün değil.
Şehrin düşmesinin hemen ardından gerçekleşen bir katliama dair veri de bulunamadı. Öte yandan bir çeşit “şartlı teslim olma antlaşması” yapıldığı göze çarpıyor. Şehrin Castilla Krallığı’na teslim edilmesinden hemen önce Müslümanların belirli haklarının garanti altına alınacağına dair bir antlaşma yapıldığını görmek mümkün.
Antlaşmanın bazı hükümlerinin şehrin ele geçirilmesinden bir süre sonra geçersiz kaldığını görüyoruz. Bu bağlamda bölgedeki Müslümanlar ve Yahudilerin çeşitli baskılara maruz kaldığı görülüyor. 31 Mart 1492’de duyurulan Elhamra Kararnamesi’yle Yahudilerin sınır dışı edilmesi kararı alınırken İspanya’yı terk etmek zorunda kalan Yahudilerin bir kısmı o dönem Osmanlı İmparatorluğu’nun çeşitli bölgelerine yerleşiyor ve Seferad Yahudileri olarak anılmaya başlanıyorlar. Endülüs’te geride kalan son Müslümanlar ise 9 Nisan 1609’da yayınlanan bir kararla sürgün ediliyorlar.
Bu tarihsel anlatı içerisinde özellikle 1 Nisan’la veya yapılan herhangi bir hileyle ilişkilendirilen bir olaya rastlanmıyor.
1 Nisan’ın ortaya çıkış noktası belirsizliğini koruyor
Sonuç olarak 1 Nisan’ın Haçlılarla ilişkilendirildiği iddianın tarihsel hatalar içerdiğini ve iddianın doğru olmadığını söylemek mümkün. Buna karşın 1 Nisan’ın tam olarak nasıl ortaya çıktığı sorusunun yanıtı belirsizliğini koruyor.
ABD’de yayın yapan bir doğrulama sitesi olan Snopes’un konuyla ilgili bir analizi bulunuyor. 1 Nisan’ın kökenine dair yaptıkları araştırmada Haçlılara ilişkin herhangi bir iddiaya rastlamadıklarını görmek mümkün. Öte yandan yaygın bazı iddialara değiniyorlar ve değerlendirmeleri sonucunda bu geleneğin ortaya çıkış noktasının net olmadığı sonucuna ulaşıyorlar. Dile getirdikleri iddialardan birkaçı ise şu şekilde:
- Batı dünyası bir dönem Jülyen takvimini kullanmıştı. Bu takvime göre yıllar 25 Mart’ta başlıyordu. 25 Mart ile başlayan hafta kutsal kabul edilirken asıl yeni yıl kutlamaları 1 Nisan’daydı. 1500’lü yıllarda Gregoryen (miladi) takvime geçişle birlikte yeni yıl 1 Ocak’a taşındı. Yaygın anlatıya göre insanların yeni yıl kutlama tarihinin bu değişime rağmen 1 Nisan olarak kaldığı konusunda kandırıldığı oluyormuş ve kandırılan insanlara “Nisan ahmakları” lakabı takılırmış.
- Bir başka iddiaya göre 1 Nisan, baharın gelişi ile doğrudan ilişkili. Hava değişimlerinin insanları kolayca “aldatabildiği” günlerin başlangıcı olarak düşünülmüş.
- Bir diğer iddiaya göre ise 1 Nisan, Romalıların "Hilaria" adını verdikleri kış sonu kutlamalarıyla bağlantılı.
